یونس (۱۲۵۷ – ۱۱ آذر ۱۳۰۰) که به‌نام میرزا کوچک خان جنگلی شناخته می‌شود، کنشگر
ملی‌گرای ایرانی و
یک مبارز در دوره انقلاب مشروطه بود. او رهبر جنبش جنگل، رئیس‌جمهور جمهوری شورایی
سوسیالیستی ایران، انقلابی و از سرداران معروف گیلک از اهالی رشت بود.
او که در جوانی به تحصیل
دینی اشتغال داشت جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح
تهران شدند. سپس به گیلان برگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی
این ایالت ایران از اشغال روسیه بود؛ نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد. کوچک خان گروه‌های
مختلفی از نیروهای سیاسی و طبقات ناراضی را گرد خود جمع کرد. او موفق شد انقلاب را
از مشروطه خواهی ضداجنبی به جمهوریخواهی سوسیالیستی سوق دهد و در ژوین ۱۹۲۰ یک جمهوری شورایی در گیلان به پا کرد. کمبود منابع
مالی، اختلافات درونی و حمله نظامی نیروهای دولت به رهبری سردار سپه و انگلستان منجر
به سقوط این حکومت شد. مدتی بعد کوچک خان در حال عقب‌نشینی بر اثر یخ زدگی در کوه‌های
تالش درگذشت.
یازده آذر سالروز شهادت سرداری
است که در کوه‌های تالش گرفتار شد، سرش را بریدند و برای رضاخان بردند.. شکست نهضت
جنگل پرده‌ای به شدت غمگین و حسرت‌بار در تاریخ معاصر ما است.
